Eksenel Fan Nedir? | Ne İşe Yarar?

Eksenel Fa Nedir? | Ne İşe Yarar?

Eksenel fanlar, havalandırma ve soğutma sistemlerinin en temel bileşenlerinden biridir. İşte eksenel fanlar hakkında bilmeniz gereken her şey:

1. Eksenel Fan Nedir?

Eksenel fan, havanın fan miline (eksenine) paralel olarak girdiği ve yine mile paralel olarak çıktığı bir fan türüdür. Çalışma prensibi bir gemi pervanesine veya uçak propellorüne çok benzer.

Temel Özellikleri:

• Yüksek Hava Debisi: Düşük dirençli sistemlerde büyük miktarda havayı hareket ettirmek için tasarlanmıştır.
• Düşük Basınç: Havanın akış yönünü çok fazla değiştirmediği için yüksek basınç oluşturamazlar. Bu nedenle uzun ve karmaşık kanal sistemleri için uygun değildirler.

Kısacası, eksenel fanlar "çok havayı, az kuvvetle" itmek için idealdir.

2. Eksenel Fan Nerelerde Kullanılır?

Düşük basınç ve yüksek debi özellikleri sayesinde çok geniş bir kullanım alanına sahiptirler:

• Genel Havalandırma: Fabrikalar, atölyeler, depolar, spor salonları, otoparklar gibi geniş alanların genel havalandırması.
• Soğutma Uygulamaları:
• Bilgisayar kasası fanları, ekran kartı soğutucuları.
• Veri merkezleri (Data Center) ve sistem odaları.
• Soğutma kuleleri.
• Endüstriyel makinelerin ve panoların soğutulması.
• Kaynak dumanı emiş sistemleri.
• Tarım: Seralar, tavuk çiftlikleri ve ahırların havalandırılması.
• Özel Uygulamalar:
• Tünel ve metro havalandırması (Jet Fanlar bu kategoridedir).
• Duman tahliye fanları (yangın anında dumanı ortamdan uzaklaştırmak için).
• Duvara veya pencereye monte edilen basit aspiratörler.

3. Eksenel Fan Tipleri Nelerdir?

Eksenel fanlar temel olarak üç ana tipe ayrılır:

1. Pervane Tipi (Propeller Fan):
• En basit ve en yaygın tiptir. Genellikle bir çerçeve veya plaka üzerine monte edilmiş bir pervaneden oluşur.
• Çok düşük basınç üretirler.
• Kullanım Alanı: Duvara monte havalandırma fanları, masa vantilatörleri.
2. Silindirik Kovanlı (Tube-Axial Fan):
• Pervane, silindirik bir gövdenin (kovan) içine yerleştirilmiştir.
• Bu gövde, hava akışını daha düzenli hale getirir ve pervane tipine göre verimliliği ve basıncı bir miktar artırır.
• Kullanım Alanı: Kısa ve basit kanal sistemleri, duman tahliye sistemleri.
3. Kanatçıklı Kovanlı (Vane-Axial Fan):
• En gelişmiş ve verimli eksenel fan tipidir.
• Silindirik kovanlı fana ek olarak, pervane kanatlarının önünde veya arkasında sabit yönlendirici kanatçıklar (vanes) bulunur.
• Bu kanatçıklar, dönen havanın yarattığı türbülansı düzeltir, hava akışını doğrusallaştırır ve fanın basınç üretme kapasitesini ve verimini ciddi şekilde artırır.
• Kullanım Alanı: Yüksek performans gerektiren endüstriyel uygulamalar, HVAC sistemleri.

4. Eksenel Fan Üretimi Nasıl Yapılır?

Eksenel fan üretimi, mühendislik ve imalat süreçlerinin bir birleşimidir:

1. Tasarım ve Mühendislik:
• İhtiyaca göre fanın debisi, basıncı ve boyutu belirlenir.
• Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD) programları ile fanın gövdesi, pervanesi ve diğer parçaları tasarlanır.
• Akışkanlar dinamiği simülasyonları (CFD) ile pervane kanatlarının en verimli açısı ve şekli bulunur.
2. Malzeme Seçimi:
• Gövde: Genellikle DKP sac, galvanizli sac veya paslanmaz çelikten imal edilir.
• Pervane: Dökme alüminyum, preslenmiş sac, plastik veya kompozit malzemelerden yapılabilir. Malzeme seçimi fanın kullanılacağı ortama (örn. korozif ortamlar için paslanmaz çelik) bağlıdır.
3. Parça İmalatı:
• Sac parçalar lazer kesim, plazma kesim veya giyotin makaslarla kesilir, bükülür ve kaynakla birleştirilerek gövde oluşturulur.
• Pervane kanatları döküm, presleme veya enjeksiyon kalıplama yöntemleriyle üretilir.
4. Balans Ayarı (Dengeleme):
• Üretimdeki en kritik aşamadır. Pervane, yüksek hızda dönerken titreşim yapmaması için özel makinelerde statik ve dinamik olarak dengelenir. Balansı bozuk bir fan, aşırı gürültü, titreşim yapar ve rulman ömrünü kısaltır.
5. Montaj:
• Motor, pervane ve diğer bileşenler gövdeye monte edilir.
6. Yüzey İşlemi ve Boyama:
• Fan, korozyona karşı korunmak için genellikle elektrostatik toz boya veya endüstriyel boyalarla kaplanır.
7. Kalite Kontrol ve Test:
• Üretilen her fan; hava debisi, basınç, ses seviyesi ve güç tüketimi gibi performans değerleri açısından test edilir ve onaylanır.

5. Eksenel Fan Montajı Nasıl Yapılır?

Doğru montaj, fanın verimli ve güvenli çalışması için hayati önem taşır.

1. Güvenlik: Montaja başlamadan önce fanın bağlanacağı elektrik hattının enerjisi kesilmelidir.
2. Yer Seçimi: Fan, sağlam ve düz bir zemine, duvara veya tavana monte edilmelidir.
3. Mekanik Montaj:
• Fan, üreticinin belirttiği bağlantı noktalarından uygun cıvata ve dübellerle sabitlenir.
• Titreşim Önleme: Fan ile montaj yüzeyi arasına mutlaka titreşim takozları (kauçuk veya yaylı izolatörler) konulmalıdır. Bu, fanın çalışırken oluşturduğu titreşimin binaya iletilmesini ve gürültüyü önler.
4. Elektrik Bağlantısı:
• Bu işlem mutlaka kalifiye bir elektrikçi tarafından yapılmalıdır.
• Motor etiketindeki voltaj ve faz bilgileri kontrol edilerek doğru bağlantı yapılır.
• Motoru aşırı akıma karşı korumak için termik veya motor koruma şalteri kullanılmalıdır.
5. Dönüş Yönü Kontrolü:
• Bağlantıdan sonra fana çok kısa bir an enerji verilerek pervanenin dönüş yönü kontrol edilir. Pervane, kanat yapısına göre havayı itecek yönde dönmelidir. Ters dönerse hava üflemez veya çok az üfler. 3 fazlı motorlarda yönü değiştirmek için herhangi iki fazın yerini değiştirmek yeterlidir.
6. Devreye Alma:
• Fan çalıştırılarak anormal ses veya titreşim olup olmadığı kontrol edilir. Her şey normalse fan kullanıma hazırdır.

6. Eksenel Fan Fiyatları Nedir?

Eksenel fan fiyatları çok geniş bir aralığa sahiptir. Fiyatı etkileyen ana faktörler şunlardır:

• Boyut ve Kapasite: Fan çapı ve hava debisi arttıkça fiyat artar.
• Malzeme: Paslanmaz çelik bir fan, standart sacdan yapılmış bir fandan daha pahalıdır.
• Motor Özellikleri: Yüksek verimli, çift devirli veya patlayıcı ortamlarda kullanılan Ex-proof motorlar standart motorlardan çok daha maliyetlidir.
• Fan Tipi: Kanatçıklı kovanlı fanlar, basit pervane tipi fanlardan daha pahalıdır.
• Marka ve Sertifikalar: Tanınmış markalar ve uluslararası sertifikalara (örn: ATEX, AMCA) sahip fanlar daha yüksek fiyatlıdır.
• Ek Donanımlar: Susturucu, damper, frekans konvertörü gibi ekstralar maliyeti artırır.

Genel bir fikir vermesi açısından; küçük bir banyo aspiratörü birkaç yüz TL iken, büyük bir endüstriyel tesis veya tünel için kullanılan özel bir fanın fiyatı on binlerce, hatta yüz binlerce TL'yi bulabilir.

7. Eksenel Fan Terimleri (Sözlüğü)

• Debi (Flow Rate): Fanın birim zamanda taşıdığı hava miktarı. Genellikle m³/h (metreküp/saat) veya CFM (Cubic Feet per Minute) ile ifade edilir.
• Basınç (Pressure): Fanın havaya uyguladığı itme kuvveti. Pa (Pascal) veya mmSS (milimetre Su Sütunu) ile ölçülür.
• Statik Basınç: Fanın kanal gibi bir direnci yenmek için oluşturduğu potansiyel basınç.
• Dinamik Basınç: Havanın hızından kaynaklanan kinetik basınç.
• Toplam Basınç: Statik ve dinamik basıncın toplamıdır.
• Verim (Efficiency): Fanın elektrik motorundan aldığı gücü, havayı hareket ettirme gücüne ne kadar etkin çevirdiğinin bir ölçüsüdür (%).
• Devir (RPM): Fan pervanesinin bir dakikadaki dönüş sayısı (Revolutions Per Minute).
• Güç (Power): Fanın motorunun tükettiği elektrik gücü (kW veya HP).
• Ses Seviyesi (Noise Level): Fanın çalışırken çıkardığı gürültü. dB(A) (desibel) cinsinden ölçülür.
• Pervane (Impeller): Fanın dönerek havayı hareket ettiren kanatlı kısmı.
• Kovan/Gövde (Casing): Pervaneyi ve motoru çevreleyen dış yapı.