Atex | ExProof Nedir? | Ne İşe Yarar?

Atex | ExProof Nedir? | Ne Demektir?

Atex ve Exproof kavramları, patlayıcı ortamlarda güvenliği sağlamak için kullanılan önemli standartlar ve uygulamalardır. İşte bu kavramlar ve ilgili detaylar:

Atex Nedir?

ATEX, "ATmosphères EXplosibles" kelimelerinin kısaltmasıdır. Avrupa Birliği (AB) tarafından oluşturulan ve patlayıcı ortamlarda kullanılan ekipman ve koruyucu sistemler için gereklilikleri belirleyen iki direktifi ifade eder:

·         2014/34/EU (Ekipman Direktifi): Üreticiler için geçerlidir. Patlayıcı ortamlarda kullanılacak ekipmanların tasarımı, üretimi ve uygunluk değerlendirme süreçlerini düzenler.

·         1999/92/EC (İşyeri Direktifi): İşverenler için geçerlidir. Patlayıcı ortamlarda çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumak için alınması gereken önlemleri belirler.

ExProof Nedir?

"Ex Proof" veya "Explosion Proof" terimi, ekipmanın patlamaya karşı korumalı olduğu anlamına gelir. Exproof ekipmanlar, normal çalışma koşullarında veya arıza durumunda bir patlamaya neden olabilecek kıvılcım, ark veya yüksek sıcaklık üretmeyecek şekilde tasarlanır ve üretilir. Eğer ekipman içinde bir patlama meydana gelirse, bu patlama ekipmanın dışına yayılmaz ve çevredeki patlayıcı ortamı tutuşturmaz.

Atex Alan Nedir?

Atex alan, yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tozların hava ile karışarak patlayıcı bir ortam oluşturabileceği bölgelerdir. Bu alanlar, patlama riskine göre sınıflandırılır ve bu alanlarda kullanılan ekipmanların da bu sınıflandırmaya uygun olması gerekir.

Atex Alan Çeşitleri Nelerdir? (Zone Bölgeleri)

Atex alanlar, patlama riskinin sıklığına ve süresine göre "Zone" adı verilen bölgelere ayrılır. Bu bölgeler gazlar ve tozlar için farklı şekilde tanımlanır:

Gazlar İçin (G):

·         Zone 0: Patlayıcı gaz karışımının sürekli olarak veya uzun süre mevcut olduğu alanlardır.

·         Zone 1: Normal çalışma koşullarında patlayıcı gaz karışımının zaman zaman oluşma ihtimali olan alanlardır.

·         Zone 2: Normal çalışma koşullarında patlayıcı gaz karışımının oluşma ihtimali düşük olan veya oluşsa bile kısa süreli olan alanlardır.

Tozlar İçin (D):

·         Zone 20: Patlayıcı toz bulutunun sürekli olarak veya uzun süre mevcut olduğu alanlardır.

·         Zone 21: Normal çalışma koşullarında patlayıcı toz bulutunun zaman zaman oluşma ihtimali olan alanlardır.

·         Zone 22: Normal çalışma koşullarında patlayıcı toz bulutunun oluşma ihtimali düşük olan veya oluşsa bile kısa süreli olan alanlardır.

2014/34/EU Atex Yönergesi

Bu direktif, patlayıcı ortamlarda kullanılacak ekipman ve koruyucu sistemlerin üreticileri için geçerlidir. Direktif, ekipmanın temel sağlık ve güvenlik gerekliliklerini (EHSR) karşılamasını, uygunluk değerlendirme süreçlerinden geçmesini ve CE işareti taşımasını şart koşar. Ayrıca, ekipmanın patlama koruma seviyesini belirten işaretlemelerin de doğru ve eksiksiz olmasını gerektirir.

Exproof Kodları Ne Anlama Gelir?

Exproof ekipmanlar üzerindeki kodlar, ekipmanın hangi tip patlayıcı ortamlarda kullanılabileceğini, patlama koruma yöntemini, sıcaklık sınıfını ve ekipman koruma seviyesini gösterir. Örnek bir kod şu şekilde olabilir:

Ex II 2 G Ex db IIB T4 Gb

·         Ex: Ekipmanın patlayıcı ortamlarda kullanım için tasarlandığını belirtir.

·         II: Yüzey endüstrilerinde kullanılan ekipman kategorisini belirtir (I: Madencilik).

·         2: Ekipman Koruma Seviyesi (EPL). 2, yüksek koruma seviyesini ifade eder.

·         G: Gaz ortamında kullanılabileceğini belirtir. (D: Toz)

·         Ex db: Patlama koruma yöntemini belirtir. "db", alev sızdırmaz muhafaza anlamına gelir.

·         IIB: Gaz grubunu belirtir. Etilen gibi gazlara karşı koruma sağlar (IIA: Propan, IIC: Hidrojen).

·         T4: Sıcaklık sınıfını belirtir. Ekipmanın yüzey sıcaklığının 135°C'yi geçmeyeceğini gösterir.

·         Gb: Ekipman Koruma Seviyesi (EPL). Gaz ortamında yüksek koruma seviyesini ifade eder.

Exproof Cihaz Nasıl Yapılır?

Exproof cihazlar, patlayıcı ortamlarda güvenli bir şekilde çalışabilmeleri için özel olarak tasarlanır ve üretilir. Temel prensipler şunlardır:

1.    Patlama Koruması: Ekipmanın içindeki bir patlamanın dışarıya yayılmasını önlemek (alev sızdırmazlık) veya ekipmanın kendisinin bir patlamaya neden olmasını engellemek (güvenli güvenlik, basınçlandırma, toz geçirmezlik vb.).

2.    Yüksek Kaliteli Malzemeler: Cihazın muhafazası, yüksek mukavemetli ve ısıya dayanıklı malzemelerden (genellikle metal) yapılır.

3.    Sızdırmazlık: Muhafazanın sızdırmazlığı sağlanarak, patlayıcı gaz veya tozun içeri girmesi engellenir.

4.    Yüzey Sıcaklığı Kontrolü: Cihazın yüzey sıcaklığının, patlayıcı ortamın tutuşma sıcaklığının altında tutulması sağlanır.

5.    Statik Elektrik Kontrolü: Statik elektrik birikimini önlemek için önlemler alınır (topraklama vb.).

6.    Sertifikasyon: Cihaz, yetkili bir kuruluş tarafından test edilir ve ATEX direktifine uygunluğu belgelenir.

Gaz ve Toz Sınıfı Atex Alanlara Örnek

·         Gaz Sınıfı:

o    Petrol rafinerileri (Zone 0, 1, 2)

o    Kimyasal üretim tesisleri (Zone 0, 1, 2)

o    Doğalgaz kompresör istasyonları (Zone 1, 2)

o    Boya kabinleri (Zone 1, 2)

·         Toz Sınıfı:

o    Un fabrikaları (Zone 20, 21, 22)

o    Tahıl siloları (Zone 20, 21, 22)

o    Ahşap işleme tesisleri (Zone 21, 22)

o    Kömür tozunun bulunduğu alanlar (Zone 20, 21, 22)

o    Şeker Fabrikaları (Zone 20, 21, 22)

Gaz ve Toz Sınıfı Atex Kodları

·         Gaz:

o    IIA: Propan, bütan gibi gazlar

o    IIB: Etilen, asetaldehit gibi gazlar

o    IIC: Hidrojen, asetilen gibi gazlar

·         Toz:

o    IIIA: Yanıcı uçuşan lifler

o    IIIB: İletken olmayan tozlar

o    IIIC: İletken tozlar

Atex Elektrikli Aletler Nedir?

Atex elektrikli aletler, patlayıcı ortamlarda güvenli bir şekilde çalışabilen elektrikli cihazlardır. Bu cihazlar, Atex direktifine uygun olarak tasarlanır, üretilir ve sertifikalandırılır.

Örnek Exproof Ekipmanlar:

·         Exproof Fan: Patlayıcı gaz veya tozun bulunduğu ortamlarda havalandırma sağlamak için kullanılır.

·         Exproof Aydınlatma: Patlayıcı ortamlarda güvenli aydınlatma sağlamak için kullanılır.

·         Exproof Motor: Patlayıcı ortamlarda kullanılan makineleri çalıştırmak için özel olarak tasarlanmış motorlardır.

·         Exproof Pano: Elektrik dağıtımını ve kontrolünü sağlamak için kullanılan, patlamaya karşı korumalı panolardır.

·         Exproof El Aleti: Matkap, taşlama, tornavida gibi el aletlerinin patlayıcı ortamlarda kullanıma uygun hale getirilmiş versiyonlarıdır.

·         Exproof Elektrikli Cihazlar: Sensörler, ölçüm cihazları, kontrol cihazları gibi çeşitli elektrikli cihazların patlayıcı ortamlarda güvenli bir şekilde çalışabilen modelleridir.

Önemli Not: Atex ve Exproof konuları teknik bilgi ve uzmanlık gerektirir. Bu nedenle, patlayıcı ortamlarda çalışacak ekipman seçimi, kurulumu ve bakımı konusunda mutlaka uzmanlardan destek alınmalıdır. Yanlış ekipman seçimi veya hatalı uygulamalar ciddi güvenlik risklerine yol açabilir.